مدرسی به دانش عملی نیاز دارد

داشتیم برای دوره ضمن خدمت معلمان ابتدایی برنامه ریزی می کردیم.یکی از درس هایمان آموزش ریاضی بود. رو به من کرد و گفت آموزش ریاضی را شما تدریس کنید. فورا پاسخ منفی دادم. گفتند چرا؟ گفتم چون به معلمی نیاز دارد و من تا به حال در ابتدایی معلمی نکرده ام. شاید در نظر آن ها صرف داشتن دانش ریاضی به ویژه دانش نسبتاً مقدماتی ریاضی جواز عبور به دنیای مدرسی را می داد  اما فقط من می دانستم چقدر سخت است و چه فشاری را باید متحمل شوم. نمی دانم منظورم را فهمیدند یا نه اما با واکنش من، دیگر به بحث ادامه ندادند.
تجربه تدریس در دانشگاه فرهنگیان و همچنین تدریس یک برنامه آموزش ریاضی دو ساعته از یک برنامه ضمن خدمت برای معلمان ابتدایی در دو سال پیش، به من فهماند که صرف داشتن دانش نظری از یک موضوعی مجوزی نمی شود که آن را بتوانی برای معلمان تدریس کنی. معلمان- آن ها که درگیر عمل تدریس اند- آمده اند تا چیزی بیش از دانش نظری را فراگیرند. در دنیای حرفه ای آن ها دانش نظری صرف معنا ندارد. ارزش دانش نظری به میزان استفاده اش در عمل معنا پیدا می کند و بنابراین برای وقتی که برای یادگیری اش می گذارند شایستگی خواهد داشت.
منظورم دانش عملی است. آن ها دانش نظری ای را که به آن ها عرضه می شود با تجاربشان یا دانش عملی موجودشان می سنجند، اگر ارتباطی پیدا کردند می توانند به قول جناب پیاژه، جذب و هضمش کنند. بنابراین اگر مدرسی دانشی را که می خواهد در کلاسهایش به معلمان یعنی مخاطبان بحثش آموزش دهد، نتواند با دانش و تجربه موجودشان پیوند بزند، مدرس موفقی نخواهد بود. برای برقراری این پیوند، مدرس باید پیشتر، معلمی کرده باشد؛ باید دنیای پیچیده معلمی را فهمیده باشد تا بتواند با زبان مشترکی با آن ها سخن بگوید. بنابراین خیلی ساده انگارانه است اگر اینگونه فکر کنیم که یک استاد موفق دانشگاه می تواند یک مدرس موفق هم باشد.

این روزها که ارزشیابی توصیفی را بالاجبار دارم به معلمان ابتدایی مدرسه مان تدریس می کنم، بیشتر و عمیق تر این تجربه را حس می کنم. بیشتر و عمیق تر می فهمم که سخن گفتن از تدریس (یا تربیت در حال کلی) و معلمی برای جمعی از معلمان؛ یعنی ایفای نقش در کسوت یک مدرس، تنها وقتی اثرگذار است که مدرس، پیشتر به دنیای پیچیده معلمی قدم گذاشته باشد و از نزدیک آن را به تجربه اش در آورده باشد. تنها آن وقت است که می تواند البته به میزان برخورداری از تأمل و تفکر بر تجربیاتش در میدان عمل، حرفی بزند که برای مخاطبانش ملموس باشد و قابل فهم.



پانوشت:
منظورم از مدرس در این نوشته، کسی است که در دوره های ضمن خدمت یا تربیت معلم به معلمان، معلمی کردن می آموزد، اگرچه حتی صرفاً بخواهد دانش نظری معلمی را به آنان آموزش دهد.